اهدای عضو از موضوعاتی است که در سطح جهانی موردتوجه پزشکان پیوند و متخصصان اخلاق پزشکی بوده است. اهدای عضو باید با توجه به کرامت انسانی صورت گیرد، بنابراین حقوق شهروندی را باید رعایت کرد، به‌ویژه نباید شرایطی ایجاد شود که اهدای عضو موجب ظلم به دهندگان اعضا شود، به‌ویژه رعایت اقشار ضعیف جامعه بسیار مهم است تا در مورد اهدای عضو مورد سوءاستفاده قرار نگیرند، چراکه تجارت عضو ازلحاظ اخلاق پزشکی محکوم است.
متأسفانه در برخی از نقاط دنیا شبکه‌هایی وجود دارد که اغنیا با سوءاستفاده از فقرا از اعضای آن‌ها برای پیوند استفاده می‌کنند. گاهی افراد ثروتمند و متمول به این کشورها برای پیوند مسافرت می‌کنند، یعنی پدیده‌ای که به نام توریسم پیوند مشهور است. سازمان جهانی بهداشت و انجمن‌های پیوند در سطح جهان از دولت‌ها درخواست کرده‌اند که با این پدیده برخورد و متخلفان را مجازات کنند.
اهدای عضو باید عملی کاملاً داوطلبانه باشد و باید از هرگونه فشار و اجبار به فرد دهنده باید جلوگیری کرد.
مسئله توزیع و تخصیص اعضای اهدایی به بیماران نیازمند نیز از دیگر مسائل قابل‌بحث ازنظر اخلاق پزشکی است. برخی عقیده دارند اعضای پیوند باید به روشی به بیماران تخصیص یابد که به طول عمر بیشتر بیماران منجر شود، به‌عنوان‌مثال بر اساس این دیدگاه به کودکان در مقابل بزرگ‌سالان اولویت داده می‌شود.
برخی معتقد هستند باید به بیماران بر اساس شدت بیماری‌شان و خطر مرگی که آنان را تهدید می‌کند، اولویت داد، به‌عنوان‌مثال هر چه بیمار بدحال‌تر باشد و احتمال مرگ او بدون پیوند بیشتر باشد،
سازمان جهانی بهداشت درزمینهٔ رعایت اصول اخلاق پزشکی در پیوند به کشورهای عضو توصیه‌هایی کرده است. ۱۹۳ کشور عضو این پیمان سازمان جهانی بهداشت هستند. بر اساس این پیمان:
۱- افراد جامعه به‌ویژه اقشار آسیب‌پذیر باید در برابر توریسم پیوند، قاچاق و تجارت عضو حمایت شوند تا مورد سوءاستفاده قرار نگیرند.
۲- هرگونه توریسم پیوند، قاچاق و تجارت عضو ممنوع است و با متخلفین باید برخورد شود.
باید این فرد را در اولویت بالاتری نسبت به فردی که شدت بیمارش کمتر است، قرار داد. این مدل به‌ویژه در بیمارانی که نیاز به پویند کبد، قلب و ریه دارند، کاربرد دارد.
گروهی از نخبگان پیوند اعضا در سال ۲۰۰۸ در استانبول ترکیه گرد هم آمدند تا قواعدی کلی درزمینهٔ تجارت عضو و توریسم پیوند تدوین کنند. این قواعد را امروزه به نام «بیانیه استانبول» می‌شناسیم. بیش از ۱۰۰ کشور این اصول را پذیرفته‌اند.
بر طبق این بیانیه، اساس بر احترام به کرامت انسانی است و هر گوه تجارت عضو، قاچاق عضو و توریسم پیوند در کشورها باید ممنوع شود. دولت‌ها با همکاری مجامع بین‌المللی مانند سازمان جهانی بهداشت باید برنامه مدونی برای تشخیص و درمان نارسایی اعضا داشته باشند. بر اساس این بیانیه کشورها باید قوانین مدونی برای اهدای عضو از فرد زنده و جسد و پیوند اعضا داشته باشند.
آموزش افراد جامعه و کار درمان باید به‌دقت دنبال شود. اهدای عضو باید با رعایت عدالت و شفافیت در دسترس افراد نیازمند جامعه قرار گیرد. مسائل مالی و اقتصادی نباید معیاری برای پیوند باشد.
* جراح پیوند وعضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
نظر شما